Elk jaar komt het grootste wereldwijd netwerk van stedenbouwkundigen samen in een stad om actuele stedelijke uitdagingen te bespreken. Dit jaar was het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een perfecte gastheer, en we wilden hen maar al te graag helpen bij de aanmaak van content voor deze gelegenheid in het kader van het congresthema ‘From Wealthy to Healthy Cities’. Het was bovendien een gelegenheid om ons Urban Insights-rapport van 2021 over gezondheid en welzijn met alle deelnemers te delen.
Terugblik op maandag en dinsdag
Plenaire zitting
Het evenement ging van start met een plenaire zitting in Maison de la Poste in het gebouw Gare Maritime op de site van Tour & Taxis. De sprekers hadden het in het bijzonder over de sleutelrol van stedenbouwkundigen om een bebouwde omgeving te creëren die gezond is en onze gewoontes beïnvloedt om gezonder te leven.
De CEO van het Brusselse planningbureau perspective.brussels, Antoine de Borman, herinnerde de gasten aan de oorsprong van stadsplanning als oplossing om pandemieën te bestrijden, in het verleden maar ook vandaag. Stadsplanning is niet enkel een middel om de volksgezondheid te ondersteunen, het wordt ook ingezet om gelijkheid in steden te stimuleren, waarbij de nadruk ligt op investeringen die goed zijn voor alle inwoners: meer fietspaden en verkeersveiligheid – voor meer comfort voor kinderen en gezinnen -, schone lucht en meer groen – om stress tegen te gaan, en de geestelijke gezondheid en de sociale infrastructuur te verbeteren.
Tour & Taxis ‘walkshop’
Maandagmiddag organiseerden Sweco (BUUR | Boydens Part of Sweco) en perspective.brussels een ‘walkshop’ in Tour & Taxis met geweldige inzichten in projecten, gepresenteerd door Veronica Pezzuti, Kurt Covers en Jens Aerts. De wandeling begon aan Gare Maritime, en er werden verschillende projecten bezocht, waaronder het L28 lineaire park en de onlangs ingehuldigde nieuwe brug over het kanaal.
Speciale sessie gewijd aan “Healthcare in Spatial Planning”
Op dinsdag leidde Jens Aerts een speciale sessie over “Gezondheid binnen ruimtelijke planning”. Het was een gelegenheid om de eerste Health Impact Assessment (gezondheidseffectenbeoordeling) voor een wijkvernieuwingsprogramma voor te stellen, uitgevoerd door de divisie BUUR in opdracht van perspective.brussels. Projectleider Séverine Hermand zette de resultaten uiteen van deze opdracht, samen met algemene aanbevelingen om deze methode te implementeren in andere stadsplanningsprocedures. Tijdens de discussies tussen de deelnemers en de sprekers werd benadrukt om het gezondheidsaspect te verweven met de definitie van stedenbouwkundige projecten.
Volgens het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn van Brussel en de verschillende gezondheidsdeskundigen die aanwezig waren bij het panelgesprek, overlappen de kaarten van de wijken met lage inkomens, beperkte toegang tot groene ruimten en luchtkwaliteit, en gezondheidsproblemen elkaar. En ook het agentschap Leefmilieu Brussel bevestigde dit. Tijdens de speciale sessie werd ook gewezen op het belang om de meest kwetsbare mensen, zoals kinderen, bij projecten te betrekken. De Bernard van Leer Foundation presenteerde zijn Urban95 programma dat gericht is op jonge kinderen en organiseerde een ademhalingsoefening om het belang van schone lucht voor kinderen te onderstrepen. Deze sessie bood een diepgaande ervaring rond het thema “gezondheid binnen ruimtelijke planning” en toonde de urgentie aan van een gezonde stadsplanning. Voorts liet de sessie zien hoe complex de taak en de noodzaak van een interdisciplinaire aanpak zijn.
Speciale sessie gewijd aan “The Lancet Global Health Series on Urban Design, Transport and Health”
In 2016 werd in de “Lancet Series” over stadsontwerp, vervoersbeleid en gezondheid de nadruk gelegd op het belang van een geïntegreerd, upstream stadsplanningsbeleid dat de weg baant naar gezonde en duurzame steden. Er werden tal van stadsplanningsindicatoren aangereikt die ingeschakeld kunnen worden om de vooruitgang te evalueren en op te volgen. The Lancet Global Health Series on Urban Design, Transportation, and Health is de opvolger van The Lancet’s 2016 Series.
In deze speciale sessie kwamen de bevindingen aan bod van een 3.5 jaar durende casestudie van 25 steden in 19 landen met een laag, gemiddeld en hoog inkomen. Daarin werden beleidsanalyses uitgevoerd en de kenmerken van de bebouwde omgeving en van transportmiddelen onder de loep genomen, met behulp van georuimtelijke indicatoren.
De stad Gent nam deel aan dit traject. Vergelijkingen met de mediane waarden voor alle steden in deze studie, kunnen bijdragen aan beleidsveranderingen op lokaal niveau. De kaarten tonen de verspreiding van stadsontwerp en vervoerskenmerken in Gent, alsook de gebieden die het meest zouden profiteren van ingrepen om een gezonde en duurzame omgeving te creëren.
Deze scorekaarten en verslagen van het Observatorium zijn dan ook slechts het begin van een veel grotere wereldwijde uitdaging. De organisatie streeft ernaar om meer stedenbouwkundige indicatoren en vergelijkbare gegevens van meer dan duizend wereldsteden in kaart te brengen.
Deze nieuwe serie onderzoekt wat er nodig is om gezonde en duurzame steden te creëren, met name in het licht van de COVID-19 pandemie en klimaatverandering: een inspirerende studie voor Sweco om te volgen.
Young Planning Professional workshop
Chris Steenhuis en Ernesto Diez werden geselecteerd als coördinatoren voor de Young Planning Professionals Workshop, die plaatsvond in de week voor het congres. De workshop bracht 19 jonge professionals uit verschillende delen van de wereld (16 verschillende landen!) bijeen om ontwerpend onderzoek te voeren naar het (her)ontwerpen van een gezond milieu. De Port de Ninove in de kanaalzone werd gekozen als casestudy. Gedurende een week ontwikkelden de deelnemers hun visies voor het gebied samen met belanghebbenden, coördinatoren en overheidsinstanties als perspective.brussels, Urban Brussels en Brussels Environment.
Op dinsdag presenteerde het team zijn visies tijdens het ISOCARP-congres. De YPP Workshop Exhibition met de verschillende projecten werd opgesteld in Gare Maritime tijdens de week van het congres om verdere discussies en input van stakeholders mogelijk te maken. De uitwisseling van informatie tussen professionals, met verschillende achtergronden, over hun projecten, lessen en uitdagingen is een fantastische manier om oplossingen te vinden voor de huidige en toekomstige uitdagingen.
Terugblik op woensdag
De ’15-minuten-stad’
De ’15-minuten-stad’ is het onderwerp van talrijke onderzoeken en modelstudies die de weg vrijmaken voor een uitgebreid kennisgebied en verder onderzoek. Dit concept opent ook verschillende debatten: “De 15 minuten stad – voor wie?” of “Hoe kunnen we het modewoord overstijgen en van een concept naar een echte hefboom voor stedelijke ontwikkeling gaan?”.
Verschillende reacties op participatief bestuur kun je samenvatten als een grotere behoefte om bewoners en gebruikers volledig deel te laten uitmaken van de besluitvorming. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie berust de gezondheid van een persoon op drie componenten: geestelijke, lichamelijke en sociale gezondheid. Burgerparticipatie lijkt de grootste troef van stadsplanning te zijn om de sociale gezondheid te verbeteren, door in te spelen op een behoefte aan erkenning en het vermogen om te werken aan de eigen omgeving.
Het vraagstuk van de levenskwaliteit in de stad wordt ook op de proef gesteld door milieuveranderingen. Verschillende baanbrekende projecten stellen geïntegreerde oplossingen voor om de effecten van hitte-eilanden en luchtverontreiniging te bestrijden.
Tot slot werd het thema rechtvaardigheid in de discussies opgenomen. Zo zijn Nature-based Solutions (NbS) vaak een vector van “groene gentrificatie”, in de zin dat ze over het algemeen worden toegepast in omgevingen die er al beter aan toe zijn. Daardoor zijn ze echter niet minder relevant, maar doen ze wel de vraag rijzen naar hun functie.
Geograaf en hoofdspreker Eric Swyngedauw wees iedereen op de systematische link tussen de milieucrisis en de maatschappelijke crisis, met zijn schokkende formule “Mijn duurzaamheid is de vervuiling van iemand anders”. Uitgaande van de metabole vaststelling dat een gezonde stedelijke omgeving (elders) sociaal-ecologische desintegratie impliceert, nodigt hij planners uit hun inspanningen te verdubbelen om een “sociaal inclusieve en ecologisch gevoelige stedelijkheid” te ontwikkelen.
Deze bevindingen vormen stof tot nadenken bij Sweco’s aanpak om een gezonde omgeving te helpen creëren.